ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ

Zihinsel yetersizliği olan çocukların öğrenme özellikleri :

Zihinsel yetersizliği olan bireylerin bilişsel fonksiyonları zayıftır. Zihin 

gelişimlerindeki yetersizlik; öğrenme yeteneği, algısal yetenekler, yaratıcılık, 

genelleyebilme, problem çözme, sözel ve görsel bellek gibi fonksiyonlarında 

görülebilmektedir. Bu çocuklar pek çok bilgi, kavram ve beceriyi geç ve güç 

öğrenmektedirler. Öğrenmelerini dikkat ve bellekle ilgili güçlükleri olumsuz 

etkilemektedir. Dikkat dağınıklıkları ve odaklanma problemleri vardır. Bu 

çocukların algılama ve kavrama sorunları da vardır. Karmaşık bilgi ve kavramları 

anlayamayıp, soyut kavramları öğrenemezler. Bu yüzden öğretimlerinde somut 

örnekler sağlanmalı, bağlamsal öğretim yaşantıları sağlanmalı, çevre ile etkileşime 

cesaretlendirilmelidir. Bu bireylerde, motivasyon azlığı ve zayıf bellek hakimdir. Bu 

çocuklar öğrendiklerini başka bir duruma transfer etme ve genelleyebilmede 

güçlük yaşamaktadırlar (Eripek, 2012; Gargiulo, 2008; Metin & Işıtan, 2011).

Zihinsel yetersizliği olan çocukların dil gelişim özellikleri :

Konuşma ve dil gelişimi bilişsel fonksiyonlarla yakından ilişkilidir. Bu yüzden 

bu bireylerde dil ve konuşma güçlükleri görülmektedir. Okuma gibi akademik 

beceri dil ve konuşma yeterliliğini gerektirmektedir. Bu bireylerde okuma 

becerisindeki yetersizlik sürpriz değildir (Gargiulo, 2008).

Zihin yetersizliği olan çocukların dil gelişimi, engelin şiddetine göre farklılık 

göstermektedir. Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olanlarda konuşma 6-12 aylık 

gecikmelerle normal gelişim basamaklarını izlemekte olup, kendilerini basit 

cümlelerle ifade edebilmekte ve çevresindekilerle iletişim kurabilmektedirler. Orta 

düzeyde zihinsel yetersizliği olan çocuklar konuşmaya daha geç başlamakta, ilk 

sözcükleri 30-36. aylarda, ilk cümleleri 48 ay civarında görülmektedir. Sözcük 

dağarcıkları sınırlı, cümleleri iki sözcüklü olmaktadır. Ağır düzeyde zihinsel 

yetersizliği olan çocukların dil gelişimleri çok yavaş olup, kendilerini işaret diliyle 

ifade etmekte, bu çocuklarda suskunluk ve duraklamaya sık rastlanmaktadır 

(Metin, 2012).

Bu çocuklarda artikülasyon, ses problemleri, gecikmiş konuşma, kekemelik 

ve ekolaliye yaygın olarak rastlanmaktadır. Alıcı ve ifade edici dillerinde sınırlılık 

vardır. Karşılıklı konuşma, konuşmayı başlatma, yönergeyi izleme ve yönerge 

verme, bir diyaloğu sürdürme, hikâye anlatma, dili işlevsel olarak kullanmada 

sorun yaşamaktadırlar (Hardman, Drew & Egan, 1999; Werts, Culatto & Tompkins, 

2007).

Zihinsel yetersizliği olan bireylerin 
Fiziksel ve sağlık özellikleri

Zihinsel yetersizliği olan çocuklardan Down Sendromu, Cri-du-Cat sendromu 

gibi kromozom anomalilerinde göz yapısında çekiklik, el ayasında simian çizgisi vb. 

tipik özellikler mevcuttur. Beslenme bozukluğu veya çevresel yoksunluktan oluşan 

zihinsel engellilerde, kretenizm gibi vakalarda beden standartlarının altında 

olmaya sıkça rastlanmakta; hidrosefali ve mikrosefali tiplerinde baş çevresinde 

normal ölçülerden farklılık ve şekil bozukluğu görülmektedir. Klinik tip zihinsel 

engellilerde organ anomalileri, diş deformasyonları, görme ve işitme problemleri 

daha fazla olup, bu çocuklar daha sık hastalanmakta ve sağlık problemleriyle baş 

etmek zorunda kalmaktadırlar (Metin, 2012).

Hafif düzeylerde zihinsel yetersizliği olan bireylerde motor gelişimde 

bozukluklar görülebilmektedir. Kaslarında zayıf kas tonusu nedeniyle motor 

becerilerinde gecikme görülebilmektedir. Oral motor fonksiyonlarının yetersizliği 

nedeniyle çiğneme ve yutma güçlüğü gibi beslenme problemleri 

göstermektedirler. Yürüme iki yaştan sonra gerçekleşmekte, 3-4-5 yaşlara dek 

uzayabilmektedir. Koşma, merdiven çıkma, tırmanma, top oynama, sıçrama gibi 

beden kontrolü, denge ve çeviklik gerektiren kaba motor becerilerin yanı sıra 

yakalama, kavrama, çevirme, döndürme, düğme ilikleme, kalem tutma, makas 

kullanma, çizgi çizme, yazı yazma gibi ince motor becerilerinde de gecikmelere 

rastlanmaktadır. Bu çocuklarda görme ve işitme ile ilgili duyusal bozukluklar da 

yaygındır. Bu çocuklardaki yetersizliğe eşlik eden görme bozuklukları, kas zayıflığı, 

hareket yetersizlikleri ve nöbetler gibi durumlar kazaların ve yaralanmaların 

artmasına neden olmaktadır. Bu çocuklar istismarın neden olduğu fiziksel 

yaralanmalara açık bir grup olmaktadırlar (Eripek, 2012; Metin 2011).

Zihinsel yetersizliği olan bireylerin 
Sosyal ve davranışsal özellikleri

Bireylerin diğer bireylerle iyi geçinmesi önemli bir beceridir. Yetersizliği 

olmayanlar kadar zihinsel yetersizliği olanlar için de sosyal yeterlik önemlidir. 

Zihinsel yetersizliği olanlar sosyal etkileşimde sıklıkla problemlerle 

karşılaşmaktadır. Bu çocukların uygun olmayan davranışları onların, akranları ya 

da sınıf arkadaşlarınca reddedilmesine neden olmaktadır. Uyumsal davranışlarında 

yetersizliğe sahip olan bu çocuklar aynı zamanda öz bakım, sosyal ilişkilerde 

sınırlılık ve davranışlarında aşırılığa da sahiptirler. Bu çocukların sosyal

gelişimlerinin desteklenmesi gerekmektedir. Davranış değiştirme teknikleriyle 

uygun olmayan azaltılabilmektedir (Gargiula, 2008; Heward, 2009).